5 Aralık 1934, ülkemiz kadınlarının, Seçme ve Seçilme Hakkı'nın yasallaştığı tarihtir. Ülkemizde bunlar olurken, dünyada kadın hak ve özgürlük hareketleri alanında neler olmuş, bakmak gerekir...
****
19. Yüzyıl, tüm dünyada kadınların önce seçme, sonra da seçilme hakları yönünden, önemli aşamaların yaşandığı ve mücadelelerin verildiği bir dönem olmuş...
Dünya'da ilk olarak, Yeni Zelanda’da seçme hakkı, 1893’de seçilme hakkı ise, 1918’de verilmiştir.
Kadın milletvekillerinin meclise girdiği ilk Avrupa ülkesi ise, 1907'de Finlandiya olmuş. Bu arada bazı Avrupa ülkelerinde de bu hakkın alınması için, halk oylamaları yapılmıştır. Bu oylamalarda ret yönünde sonuçlar da çıkmış!
Norveç, Danimarka ve İzlanda’nın kadınları, haklarını 1915 yılında elde edebilmiş...
****
Yüzyıllar boyunca kadının hak ve özgürlük arayışları ve hareketleri devam etmiş.
Bugün, parlamentolarda kadının temsil edilme oranı, %18 olarak görülmektedir. Dünya nüfusunun yarısını oluşturan kadının temsili, bu oranla, hak ettiği yerdedir denilebilir mi?
****
Ülkemizde ise; Cumhuriyet öncesi, İkinci Meşrutiyet'le başlayan kadın hareketlerine, "Nezihe Muhittin" liderlik etmiş. Bu dönemde kadın dernekleri kurulmuş, dergi ve gazeteleri yayınlanmış, önemli toplantılar, gösteriler düzenlenmiş.
****
Kurtuluş savaşı sonrasında da; Halide Edip, Sabiha Gökçen, Afet İnan'lar ve belleklerde kalan, kadın hareketi içinde hemen anımsadığımız ilk isimlerden...
****
Atatürk'ün kurduğu Cumhuriyet’in, çağdaşlaşma projesinin en önemli unsuru "kadın" olmuş.
Kadını üretim alanlarının dışında tutmanın akılla bağdaşmadığını, çok önceden bilen ve gören, "Atatürk, kadını erkekle eşit yerde görmek istemiş ve mücadele vermiş bir liderdir."
****
Dünya kadınlarının durumlarını inceleyen, Afet İnan’ın, bu çalışmaları sonrasında İsmet İnönü, meclise Ekim 1934’de 191 vekille, "Kadına Seçme ve Seçilme Hakkı" içeren bir teklif sunmuştur. Kabul edilen öneri, "5 Aralık 1934’de" yasallaşıp yaşama geçmiştir.
****
İlk seçimlerde de meclise, "18 kadın vekil" girmiştir. O yıllarda kadının mecliste temsil oranı % 4 olurken, bugün bu oran %15’le çok da övüneceğimiz bir noktada değildir!
****
İlk meclisin kadınları arasında, Çorum'un da bir temsilcisi vardı. Böyle bir tarihte ilk kadın milletvekili Hasene Ilgaz'ı anmadan geçmek olmaz. 7.8. dönem kadın milletvekillerinden olan Çorum Milletvekili; hem mecliste, hem de sosyal yaşamda, izleri olan, kadınlardan olmuş. Kadın dergisi çıkarmaktan, yardım kuruluşları, aşevleri, halkevleri yöneticiliklerine kadar etkin sosyal görevleriyle ve yaptığı söyleşiler, toplantılarla öne çıkmıştır.
Ayrıca, Kıbrıs konusundaki mücadelesi de bilinmektedir. Lefkoşa’da da bir caddeye adı verilmiştir. Arşiv, tarih ve katalog konularında da önemli çalışmaları vardır.
****
Günümüzde Dünya ortalaması sadece %18’lere ulaşmıştır. Bu yeterli midir? Elbette ki değildir. Kadınları, yönetime katmak için, pozitif ayrımcılık, kota ve benzeri sistemlerden yararlanılmıştır.
****
Bu sorunların çözümü; öncelikle kadınların bilinçlenmesi ve mücadelesini gerektirir.
Bu yeter mi?
Tabi ki yetmez.
Yol uzun, sorun çok ama umut ve mücadele ile aşılamayacak, sorun olmayacağını hergün öğreniyoruz.
"Kadına Seçme ve Seçilme Hakkı'nın" verilişinin 90. yılında başta Atatürk'e ve emeği geçen tüm kadınlara saygıyla.
