TAYYAR KERMAN’IN KİTAPLARI ÜZERİNE BİR UFUK TURU-2
Sekiz bölümden oluşan bu kitabın her bölümünü açıklamalar ve örneklerle olabildiğince zenginleştirmiş.
Bu bölümler:
-Çorum ağzına özgü sözcükler,
-Çorum ağzından atasözleri,
-Çorum ağzından deyimler,
-Çorum ağzından yakarış (dua), ilenme (beddua) ve aşağılama sözleri.
-Çorum ağzından yemek adları.
-Çorum şivesinin özellikleri.
-Çorum şivesinde kişi adları ve
-Çorum ağzından deyim ve atasözlerinin öykülerinden oluşmaktadır.
Kitap geçmişle günümüz arasındaki bağı güçlendiren, bize geçmişten nostaljik esintiler ve doyumsuz tatlar getiren güzel bir çalışma örneğidir.
Okurlarımıza kitaplı günler dilerken; Tayyar Kerman Hoca’mızın da yeri cennet olsun diyoruz.
3-ÜNLÜ DEYİMLERİN YORUMLARI VE ÖYKÜLERİ
Sevgili Tayyar Kerman’ın basılı 3. kitabı “Ünlü Deyimlerin Yorumları ve Öyküleri” yapıtıdır. Kitap 1998 yılında Çorum Lider Matbaasında basılmış olup, 136 sayfadan oluşmaktadır.
Kitabın önsözünde atasözü ile deyim arasındaki farkı ünlü dilci Ömer Asım Aksoy’un tanımıyla verir:
Atasözü: “Atalarımızın uzun denemelere dayanan yargılarını genel kural, bilgece düşünce ya da öğüt olarak düsturlaştıran ve kalıplaşmış şekilleri bulunan kamuca benimsenmiş öz sözlerdir.”
Deyim: “Çekici bir anlatım kılığı taşıyan ve çoğunun gerçek anlamdan ayrı bir anlamı bulunan kalıplaşmış sözcük topluluklarıdır.”
Görüldüğü gibi atasözlerinde anlam bütünlüğü vardır, cümleler halindedir.
Deyimler ise söz grupları halindedir. Deyim bir kavramı belirtmek için söylenen, kısa ve özlü anlatım kalıbıdır. Bir deyimin içindeki sözcüklerin yerine başka bir söcük koysak, deyim olmaktan çıkarlar. Örneğin: “Tabanı yanmış it gibi kaçmak” deyiminde it yerine köpek diyemeyiz.
“... Her deyimin bir kaynağı vardır. Bazen dakikalarca konuşmuş olsak, sayfalarca yazsak anlatmakta zorlanacağımız bir gerçeği, bir olguyu iki-üç sözcüklü bir deyim en güzel bir biçimde anlatır. Savlarımıza, savunmak istediğimiz düşüncemize yardımcı olurlar, tanık olurlar.(...)
Deyimlerin orjinlerini sınıflandırıp incelemek, dilimizin zenginliğini ortaya çıkarmaya katkısı olan, zevkli ve yararlı bir uğraşıdır. Ancak uzun soluklu bir çaba ister. Bunlardan çok yaygın olanlardan bazılarının öykülerini ve kaynaklarını anlatmaya çalıştım.
Söz konusu deyimlerin mecaz anlamları, öyküleri anlatılmadan önce, kısa kompozisyonlarla açıklanmış ve yorumlanmıştır. Böylece kitap orta dereceli okul öğrencileri için Türkçe ve kompozisyon derslerinde kaynak kitap özelliği kazanmıştır.
“Ünlü Deyimlerin Yorumları ve Öyküleri” kitabını beş bölümden oluşturmuş Tayyar Kerman Hoca.
Bunlar:
1-Tarihi Olaylardan Kaynaklanan Deyimlerin Öyküleri 22 adet.
2-Anonim Halk Fıkralarından Kaynaklanan Deyimlerin Öyküleri 8 adet.
3-Nasrettin Hoca Fıkralarından Kaynaklanan Deyimlerin Öyküleri 8 adet.
4-Çorum Ağzına Özgü Deyimlerin Öyküler 9 adet.
Deyimlerin öykülerini de iki bölümde işlemiş. Önce yorumunu, ardından öyküsünü vermiş.
5-Kitabın beşinci ve son bölümünde ise 8 adet “Deyimlerle Tiplemeler ve Taşlamalar” yer almış. Tamamı 55 adet ediyor
Burada, örnek bir bölüm için Deyimlerle Tiplemeler ve Taşlamaları örnek olarak alıyoruz. Şöyle demiş Kerman Hoca:
“Deyimlerimiz özlü olduğu kadar engin ve çarpıcı bir anlatım gücüne de sahiptir. Birçoğu da eşanlamlıdır. (...) İşte bu eşanlamlı deyimlerimizi bir arada kullanarak bazı tiplemeler oluşturmaya çalıştım ve aslında bunlar da, deyimlerin başka özgün bir öyküsü.
Deyimlerde oluşan tiplemelerde, dizeler tümüyle deyimlerin kendisidir. Ancak, araya çok az bağlantı sözcükleri getirilmiştir.” Der, bir yığın örnek sıralar. Verdiği örneklerden birisini alarak yazımızı noktalıyoruz. (Sayfa.129.)
ÜÇKAĞITÇI
Hinoğlu hinliğine diyecek yoktur.
Hilesi hurdası pek çoktur.
Yumurtadan yün kırkar,
Tekeden sütü sağar.
Karda yürür izini belli etmez.
Yüzüne tükürsen
Yağmur yağıyor sanır.
Ar haya damarı çatlamış,
O’na,
Kimsenin gücü yetmez. (Sayfa. 130.)
Sevgili Kerman Tayyar Hoca’mıza rahmet, okurlarımıza da nice kitaplı günler diliyoruz
4- EDEBİYAT ANITLARI–KLASİKLERDEN SEÇMELER
Tayyar Kerman Hoca, 1984-1999 yılları arasında büyük bir emek ve özenle hazırlayıp basım aşamasına getirdiği Edebiyat Anıtları–Klasiklerden Seçmeler adlı çalışmasını elinde olmayan kimi engeller ve sağlık sorunları nedeniyle bastıramaz. Evlatları Tülin Kerman Esen ve Teoman Kerman, babalarının anısına bunu bundan dört yıl önce Kasım 2018 tarihinde bastırırlar.
(SÜRECEK)
