Bazen dizeler, şiirler bilir ozanını bilmeyiz; bazen de ozanlar bilir ama o ozanların şiirlerini bilmeyiz.
Örneğin Ziya Gökalp'i hepimiz bilir, tanırız ama şiirlerinin çoğunu bilmeyiz.
Bugün köşemde, bu büyük ozanımızın, 1918 yılında yayınlanmış olan ' Yeni Hayat' adlı şiir kitabından ‘Vatan' şiirine yer verecek; diyeceklerimi de daha sonra diyeceğim.
Şöyle diyor, Büyük Ozan;
“Bir ülke ki camilerinde Türkçe ezan okunur,
Kentli de köylü de anlar manasını namazdaki duanın,
Bir ülke ki okullarında Türkçe Kuran okunur,
Büyük küçük herkes bilir buyruğunu Huda’nın,
Ey Türkoğlu, işte senin orasıdır vatanın.”
… …
Dikkatinizi çekerim, yıl 1918.
Yani?
Yani bundan tam 105 yıl önce yazmış bu dizeleri...
Ne diyor?
“Türkçe Ezanın, Türkçe Kuran’ın okunduğu yer senin vatanındır.”
Hal böyle iken “Vatanımız” dediğimiz bu topraklarda hangi dilde ezan, Kuran okunuyor?
Arapça…
Neden, niçin, niye Arapça?
Neden Türkçe değil?
Neden konu din olunca, Türklüğümüzü, Türkçemizi elimizin tersiyle itiyoruz?
Neden konu din olunca Araplaşıyoruz?
* * *
Ulu Önderimiz Atatürk de aynı düşüncelerle, 1932 yılında, ezanın Türkçe okunmasının dinen caiz olup olmadığını tartıştırmış; caiz olduğu belirlenince de içlerinde Hafız Burhan, Sadettin Kaynak, Hafız Nuri gibi dönemin önemli hafızlarının da içinde bulunduğu bir komisyon kurdurarak ezanın Türkçe çevirilerini yaptırmıştır.
Daha sonra da hangi çevirinin daha uygun olduğu tartışılmış; aşağıdaki metin uygun bulunmuştur.
“Tanrı uludur; Tanrı uludur,
Şüphesiz bilirim, bildiririm;
Tanrı'dan başka yoktur tapacak.
Şüphesiz bilirim, bildiririm;
Tanrı'nın elçisidir Muhammed.
Haydin namaza, haydin felaha,
Namaz uykudan hayırlıdır. (Yalnız sabah ezanında)
Tanrı uludur; Tanrı uludur,
Tanrıdan başka yoktur tapacak.”
* * *
Bu çalışmaların sonunda Diyanet İşleri Başkanlığı, 18 Temmuz 1932 tarihli bir genelge ile bu metni bütün camilere bildirmiş, ezan Türkçe olarak okunmaya başlanmıştır…
Ancak bu tarihten çok daha önce ilk Türkçe Ezan 30 Ocak 1932 tarihinde, Hafız Rıfat Bey tarafından Fatih Camii'nde okunmuştur.
Türkçe ezan uygulamasının ardından, Diyanet İşleri Başkanı Rıfat Börekçi'nin 6 Mart 1933'te yayımladığı bir tebliğ ile İslam Peygamberi Hazreti Muhammed'e hürmet ve saygı ifade eden sözlerin yer aldığı salanın da Türkçe okunmasına karar verilmiştir.
Tanrı Buyruğu’nun (Kur'an) Türkçe tercümesi ilk kez 22 Ocak 1932 tarihinde İstanbul'da, Yerebatan Camii'nde Hafız Yaşar Okur tarafından okunmuştur.[1]
İlk Türkçe ezan da 30 Ocak 1932 tarihinde Hafız Rıfat Bey tarafından Fatih Camii'nde okunmuştur.
18 Temmuz 1932 tarihinde Diyanet İşleri Riyaseti, ezanın Türkçe okunmasına karar vermiş; yurdun her yerindeki Evkaf Müdürlüklerine Türkçe ezan metni gönderilmiştir.
* * *
Ancak tüm bu uygulamalar, 18 yıl sürmüş; 14 Mayıs 1950 tarihinde iktidara gelen Demokrat Parti, pek çok şey gibi bu devrimi de ters yüz etmiş; 16 Haziran 1950 tarihinde; ezanın Arapça okunmasını serbest bırakarak bugünlerin zeminini hazırlamıştır.
(Burada da bir noktaya dikkatinizi çekerim, Türkçe ezan yasaklanmamış, sadece Arapça ezan serbest bırakılmıştır.)
* * *
Ve yakın tarihimizden bir bilgi.
27 Mayıs 1960 darbesi ile Demokrat Parti iktidarı son bulunca; Türkçe ezanın mecburiyet olmaktan çıkarılması ve böylece tekrar Arapça ezan okunmaya başlanması, diğer bazı uygulamalarla birlikte darbe nedenleri arasında gösterilmiş ve darbenin öncüleri tarafından sertçe eleştirilmiştir.
Bu bağlamda, 27 Mayıs darbesinin öncülerinden Albay Alparslan Türkeş, darbe sonrası verdiği bir röportajda, ezanın tekrar Arapça okutulmasını "ihanet" olarak nitelemiş, "Türk camiinde Türkçe Kur’an okunur; Arapça değil" görüşlerini savunmuştur.
* * *
Ve günümüzde…
Değerli Yazar, Soner Yalçın da “Farsça oluyor da Neden Türkçe olmuyor” adlı yazısında şöyle demektedir.
“…Arapça sandığınız pek çok kelime, aslında Farsçadır…
Namaz, Arapça değil, Farsça... Oruç, Arapça değil, Farsça...
Abdest, Arapça değil, Farsça... Peygamber, Arapça değil, Farsça...
Müslüman, Arapça değil, Farsça... Huda, Farsça... Rabbena, Farsça... Sahabe, Farsça... Mevla, Farsça... Hoca, Farsça... Molla, Farsça... Derviş, Farsça... Pir, Farsça... Dergah, Farsça... Çile, Farsça... Türbe-türbedar, Farsça... Ney, Farsça... Niyaz, Farsça... Günah-Günah harkâr, Farsça... Kâfir, Farsça... Beddua, Farsça... Şakirt, Farsça... Külah, Farsça... Postnişin, Farsça... Keramet, Farsça... Tespih,
Farsça... Kehribar, Farsça... Lüle, Farsça... Çarşaf, Farsça... Tülbent, Farsça... Kaftan, Farsça... Takke, Farsça... Muska, Farsça...”
… …
Yani neymiş?
İslam'ı yaşarken kullandığımız sözcüklerin çoğu Arapça değil, Farsçaymış.
Peki, Farsçaya ses çıkarmayan malum çevreler; konu Türkçe olunca, neden sert tepki gösteriyor?
Çünkü İslam dili ile Türk dilinin yan yana gelmesi bu çevreleri rahatsız ediyor.
Çünkü İslam dilinin Türkçeleşmesinden korkuyorlar.
İbranice ‘Rab’ dersiniz sesleri çıkmıyor; Türkçe ‘Tanrı’ dediniz mi ortalığı yıkıyorlar.
-Vay efendim, sen nasıl Tanrı’m’ dersin!
- Ya ne diyecektim?
Sen Arap ya da Arap yanlısı olabilirsin; ama BEN TÜRK’ÜM, TÜRKOĞLU TÜRK… Dilim de Arapça değil, Türkçe…”
… …
Dün, ilk Türkçe ezanın okunuşunun yıl dönümü idi.
Atladık, anmak bugüne kaldı.
Nokta…
