Aşırı emel, malı pazara, insanı mezara götürür. Rızık için çok çabala ama endişe etme. Rızkın ve ecelin seni gölge gibi takip eder. Rızkın bitse de ecelin gelmez. Bir damla su rızkın nasibin varsa onu içmeden ölmezsin. Bu ilahi bir gerçektir.

R.SAV., Ümmetimin haırlısı, zengin iken azmayan, fakir iken isyan etmeyen, daima sabır ve şükür içinde bulunanlarınızdır. (Hadisi Sahih, Buhari Müslim habisidir)

*

EDEP NEDİR?

Girdim ilim meclisine eyledim kıldım talep, ilim, mal, mevki hepsi süreyyadan illa edep illa edep. (Süreyya yılızı en parlak ve dünyaya en uzak yıldızdır. Edebiyatta en kullanılan figürlerden birisidir. Hedefin ıraklığı anlatmak iin kullanılır.)

EDEB-ADAB

Lügatlara baktığımızda edep, terbiyeli, saygılı, nazik, yol, yordam bilir. Büyük küçük bilir. İyi terbiye almış, uslu, ince ruhlu, nazik gibi anlamları vardır.

ADAB ise; edep kelimesinin çoğuludur.

Edepli insan, kusursuz insan demektir.

Edep ve haya;

Utanma hissi, ar sahibi demektir. Kökü, Arapçadan, anlamı çok geniştir. İslam Türk kültüründe edep ve haya ile anılır.

Haya; Utanma hissi. İkisi b irleşince denizlerin küçük denizlerle birleşince okyanus olduğu gibi edep ve haya birleşince öğrenilecek bütün bilgiler. Tüm değerlerin hepsi edep içindir. Onun için yazımızın başındaki atasözü bu manada, anlamda kullanılmıştır. Eskiden konakların kapısında Arapçası ile birlikte EDEP YAHU demektir. “Edepsiz neylesin medrese mektep, bir insanda yoksa edep, on tane okusa mektep, yine merkep yine merkep” de atasözüdür. Kur’an’ın Cuma suresinde; Bir merkepin sırtına götürebileceği kadar kitapları yüklesen, topraklık bir yer görünce üzerindeki değerli kitapları Kur’an bile olsa düşürmeden yere yatar ve ağnanır. Bundan dolayı edep sahibi olmayanı söylenilen merkep (eşek) sözü bunun için söylenmiştir ki, hayvanların sorumluluğu yoktur. mecazi olarak kullanılmıştır. Kızım sana söylüyorum, gelinim sen anla kabilinden bir sözdür.

Dal köke, yaprak dala, evlat ataya bağlıdır. Edepte asalet esastır. Aile terbiyesi, eğitimle birleşirse asalet meydana gelir. Her canlı kendi soyuna çeker. Halk arasında ‘bo... kokar, soydur çeker’ derler.

Tashihi ahlak caizdir ama yani en ahlaksız günahkar kişiler bile zaman içerisinde ahlakı düzeltebilir. Bu Allah resulünün kutsal sözüdür. Amma asil insangenelde ahlakını bozmaz. Kökten değil de daldan eğme ise her zaman yanılmaya adaydır. Herkes engelli değildir ama engelli olmaya adaydır. Ağacın kökü ne kadar sağlamsa dalları o kadar sağlam, yaprakları gür, meyveleri ise kaliteli olur.

Demek ki, edep-insanlık meziyeti, saygınlık asaletidir. Mütevazi, alçakgönüllü, haya libaslı, edep perdeli herkese sevgilidir. Edeple ilgili söylenecek söz pek çoktur. Bunların hepsini bir kaç makaleye sığdırmak mümkün değildir. Ancak edeple ilgili bir kaç güzel sözle konuyu bağlayalım;

1-Bir babanın evladına verebileceği en değerli şey, edep, haya ve terbiyedir. Asalet budur.

-Lokman Hekim4e sormuşlar; edebi kimden öğrendin? –Edepsizlerden, demiş.

-Kişide yok ise haya ile edep, 100 sene okusa yine merkep yine merkep.

-Her şey çoğaldıkça ucuzlar. İlim ve edep çoğaldıkça pahalanır.

-Edep gerekli her kula, paha yetmez ki onu satın ala.

-Ehli irfan meclisinde ne gezer şu hergele, tut kolundan at dışarı çek kapıyı zerzele (Neyzen Tevfik)

-Kur’an’ın tamamı edeptir. (Hz.Mevlana)

-Kur’an ehli edepsiz olamaz. (Hz.Mevlana)

(SÜRECEK)