Irmak yazıyı geçerken alıcı verici sahra telsizine benzer. Bir taraftan da dağdan kopup gelen kayaları ufalayıp da yontarak ve cilalayarak denize taşır, bir taraftan da etrafındaki topraklara bereket saçar. Çakılların ince ayarını ve son cilasını ise ırmaktan el alan deniz yapacaktır şüphesiz.
Sanat üretiminin bir boyutu da önceki yapıtlardan el alarak şeyleri yeniden söylemektir.
Dedik mi, dedik.
Gabriel Garcia Marquez (1927-2014) Yüz Yıllık Yalnızlık adlı romanında Kolombiya’da tarihe Muz İşçileri Katliamı olarak geçen olayı anlatır. United Fruit Company çalışanlarının katledilmesini. Bu şirket Latin Amerika’da muz ticareti yapan bir ABD şirketidir.
“Jose Arcadio Segundo kendine geldiği zaman, karanlıkta sırt üstü yatıyordu. Sessiz bir trende sonu gelmez bir yolculuk yaptığını sezinledi. Başında kan pıhtıları kurumuştu. Bütün kemikleri sızlıyordu. Önüne geçilmez bir uyku isteği duyuyordu. O dehşet ve terör havasından uzakta, saatlerce uyumaya hazırlanarak, en az acı veren yanına dönüp yerleşti ve yan döndüğü anda ölüler arasında olduğunu anladı.”
Köle misali çalıştırıldıkları şirkete, insanca çalışma koşulları için dokuz talepte bulunan işçiler, 1928 yılının kasım ayında greve başlarlar. Grev, o zamana dek ülkede görülen en büyük işçi hareketine dönüşür. Kolombiya’da denetimi kaybetmekten korkan ordu meydanda toplanmış işçilerin üzerine ateş açar, dehşet verici bir katliamdır bu. Sayıları üç binin üzerinde olduğu söylenen ölüler tren vagonlarına yüklenerek kimilerine göre denize, kimilerine göre de toplu mezarlara gömülürler. Gün ağardığında ise meydanda sadece dokuz ceset vardır. İşçilerin dokuz talebine karşılık dokuz ceset.
Muz şirketinin yolsuzluklarla yozlaşan Kolombiya ve Latin Amerika hükümetleri üzerindeki etkisi ABD’ye bağımlı köleci diktatörlüklere dönüşen “Muz Cumhuriyetleri” yaratacaktır.
“Muz Cumhuriyeti” tanımını ilk kullanan ise Amerikalı yazar O. Henry’dir. (1862-1910) Kısa öykülerden oluşan Lahanalar ve Krallar kitabında bir süre yaşadığı Honduras’tan etkilenerek kurguladığı bir ülke için kullanır. O dönemden bugüne geçen yıllar içinde muz ticaret yolları ve yöntemleri uyuşturucu ticaretinde kullanılacaktır küresel çeteler tarafından.
O. Henry kitabına verdiği Lahanalar ve Krallar adını Lewis Carol’un Alice’in maceralarını anlattığı Aynanın İçinden romanındaki bir şiirden almıştır.
İşte O. Henry’ye ilham veren o şiir.
Zaman geldi, dedi Mors
Birçok şeyden bahsetmek gerekirse;
Ayakkabıların ve gemilerin ve mühür mumunun
Lahanaların ve kralların
Ve denizin neden sıcak kaynadığı
Ve yaban domuzlarının kanatlarının olup olmadığı.
Siz bu şiiri okurken fonda çalan John Lennon şarkısı “I’m The Walrus”un bu şiirden esinlenerek bestelendiğini söylesem. Hem de domuzların kanatlanıp uçtuğu Animals albümünden önce.
John Lennon bestesini aşağıdaki linkten dinleyebilirsiniz.
https://www.youtube.com/watch?v=TKuvJLTeJYY
Kâinat, birbirinin içinden geçerek paralel ve asimetrik oluşumlarla dönüşerek devam ediyor yolculuğuna. Sanat da birbirinin içinden geçen metinlerle kâinatın izdüşümü değilse nedir ki
