YIPRANMA PAYI NEDİR? KİMLER FAYDALANABİLİYOR?
Fiili hizmet süresi zammı olarak bilinen yıpranma payı, belirli meslek gruplarının işlerinin doğası gereği maruz kaldıkları risklerden dolayı erken emekli olabilmelerini sağlıyor. SGK mevzuatına göre, maden işçileri, sağlık çalışanları, polisler, askerler, itfaiyeciler, cezaevi görevlileri, gazeteciler ve ağır sanayi işçileri bu haktan yararlanabiliyor. Bu kapsamda, her 3600 gün (yaklaşık 10 yıl) için emeklilik yaşından 3 yıla kadar indirim sağlanabiliyor.
NEDEN YENİ DÜZENLEME YAPILDI?
Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), son dönemde yaptığı denetimlerde bazı işverenlerin, tehlikeli iş kapsamına girmeyen mesleklerdeki çalışanları da yıpranma payı kapsamına dahil ettiğini tespit etti.
SGK Emeklilik Hizmetleri Genel Müdürlüğü'nün raporuna göre;
Aşçı
Bekçi
Çaycı
Danışman
Hizmetli
Sekreter
gibi görevlerde bulunan personelin, ilgili kanunun 40. maddesi kapsamında olmayan işlerde çalıştığı halde, sisteme yanlış bildirimlerle dahil edildiği anlaşıldı.
NİSAN 2025’TE YENİ UYGULAMA BAŞLIYOR
SGK, 17 Nisan 2025 tarihli ve 115555274 sayılı genel yazı ile önemli bir düzenlemeye gidiyor. Bu tarihten itibaren, yukarıda listelenen risk unsuru taşımayan meslek grupları için sisteme yıpranma payı bildirimi yapılamayacak.
Yeni düzenlemenin öne çıkan yönleri:
Meslek kodları otomatik olarak sistemden kontrol edilecek.
Riskli iş kapsamı dışındaki bildiriler sistem tarafından reddedilecek.
İşverenler, çevrimiçi sistemde uyarı mesajı alacak.
Bilinçli yanlış bildirimler cezai yaptırımla karşılaşacak.
KİMLER YIPRANMA PAYINDAN YARARLANMAYA DEVAM EDECEK?
SGK’nın güncel listesine göre fiili hizmet süresi zammı hakkından yararlanmaya devam edecek olan temel meslek grupları şunlardır:
Maden işçileri
Radyasyonla çalışan sağlık personelleri
Askeri personel ve polisler
Cezaevi infaz koruma memurları
İtfaiyeciler
Basın çalışanları
Cam, çimento, döküm ve demir-çelik fabrikası işçileri
SGK’NIN HEDEFİ ADİL EMEKLİLİK SİSTEMİ VE BÜTÇE DİSİPLİNİ
Yeni düzenleme, hem adaletli bir emeklilik sistemini tesis etmeyi hem de SGK’nın mali sürdürülebilirliğini sağlamayı amaçlıyor. SGK uzmanları, yıpranma payının yalnızca gerçekten riskli ve ağır iş koşullarında çalışanlara tanınmasının, sistemin güvenilirliği açısından kritik olduğunu vurguluyor.
Ayrıca yapılan açıklamalarda, denetimlerin sıklaştırılacağı ve haksız kazanç sağlayan işverenlerin ağır para cezalarıyla karşı karşıya kalacağı ifade edildi.
YANLIŞ BİLDİRİM YAPAN İŞVERENLERE CEZA YOLDA
SGK denetim ekiplerinin yaptığı kontroller sonucu, bilerek ya da bilmeyerek hatalı bildirim yapan işverenler için yaptırımlar şu şekilde olacak:
Yanlış bildirimin iptali
Geriye dönük prim iadesi talebi
Ceza uygulaması ve teşvik iptali
Gerekirse adli süreç
Bu uygulama ile sistemde oluşan açıkların kapatılması ve haksız rekabetin önlenmesi hedefleniyor.
