Kemal ile yaptığım görüşmelerde,
Elde ettiğim malumatın en kıymetlisi olan ve Kemal’in devlet adamlığı kalitesini bariz bir şekilde ortaya koyan,
İki vakayı nakledeyim:
Bu iki vakıayı,
Kemal hakkında birleşik hükümler de ve bilhassa,
New York ticaret odasında ve Yale Üniversitesi’nde,
Vermiş olduğum konferanslar serisinde anlattım.
Türkiye’ye vasıl olduğum zaman,
Yabancıların Fransa’da yaptıkları gibi,
Ben de Kemal’in muharebe meydanlarında gezmekliğimin,
Sefir (Elçi) sıfatıyla,
Muvafık (uygun) bir hareket olacağını tasavvur ettim.
Bu arzumu Türk makamatına (makamlarına) bildirdiğim zaman bana Kemal’in,
Bu muharebe meydanlarındaki eski düşmanı olan Yunanlılara karşı kazanmış olduğu,
Zaferleri canlandırmaktan ise Türkiye’nin Yunanistan ile dostça münasebetlerde bulunmasını görmeyi tercih ettiği cevabını verdiler.
Bu kadar ihatalı (kavrayışlı) bir muhakeme (düşünce) benim üzerimde,
Çok derin tesirler husule (meydana) getirdi.
Şimdi anlatacağım vakıanın tesirleriyse belki bundan büyük olmuştur.
Türkiye’nin Yunanistan’ı mağlup ettikten sonra,
Ne için ondan tazminat talep etmemiş olduğunu sormuştum.
Bana verilen cevapta;
Kemal’in Yunanistan ile yeniden ticari münasebetler tesis etmek (kurmak),
Ve bu münasebetleri sıklaştırmak,
Kararını vermiş olduğunu bildirdi.
Bu şekilde iyi münasebetlerin devamını,
Her sene,
Birçok müşkülat ile alınacak,
Ve iki memleket arasında ebedi bir soğukluk husulüne (oluşmasına),
Sebebiyet verecek (neden olacak),
Olan tazminattan daha istifadeli buluyordu.
Avrupa’da bu kadar büyük bir feraset (anlayış) eseri göstermiş olan,
Bir tek devlet adamı var mıdır? (Charles H. Sherrill. Üç Adam-Mustafa Kemal Atatürk, Roosevelt, Mussolini. Cumhuriyet Maatbaası. S: 36-37. 1937. İstanbul)
ÇANKAYA’DAKİ GÜNEŞ
Atatürk’ü şahsen tanımakla bahtiyarım.
Kendisine derin bir hürmetim vardır.
Ben Ankara’da olduğum zaman daima güneşe bakardım.
Fakat ben güneşi ufukta değil,
Çankaya’da görürdüm.
Çünkü hakiki güneş,
Çankaya’daki Atatürk denilen güneşti. (B. Deryman. Belçika’nın Ankara Elçisi. Akşam Gazetesi. Sene: 21. S: 3. 1938) (Ahmet Bekir Palazoğlu. Atatürk Kimdir? Atatürk’ün Devlet Adamlığı. Dünyada Barış. Ebabil Yayınevi. S: 17-18-19. 2007. İstanbul) 27.07.2022. Ankara.