Şair en doğru sözü söylemiştir. “Girdim ilim bahçesine eyledim kaldım talep, ilim taa süreyya yıldızında illa edep illa edep”
İlim, edpe içindir. Edep herkes içindir. Yani, edep ilimden üstündür. En büyük ilim insanın kendisini, bedeni ve ruhi yapısını, yaratılışını bilmektir.
“Men arefe nefsehu gekadarete rabbehu” Nefsini bilen Allah’ı bilir, buyurulmuştur.
Demek ki ilim Allah’ın varlığını, birliğini bilmekle başlar, kainatın sayısız varlıkların yaratılış ve yaşayışlarını bilen Allah’ı bilir.
Hz. Aişe, R.SAV.e insan rabbini ne zaman bilir diye sorduklarında R.SAV. “Nefsini bildiğinde” diye cevap vermiştir. Çünkü insan vücudunun fiziki, bedensel ve ruhi yapısı kıyamete kadar çözülecek sırlarla yapılarla mevcut bir muammadır. İnsan vücudundaki sonradan yapılan imar ve eklemeler hiç bir zaman Allah yapısının yerini tutmamaktadır. Hele ruhi yapı akılları durdurmaktadır. Ruh hakkında Allah’tan başka hiç kimsenin kesin mutlak bilgisi yoktur.
Bilgide, ilimde insanlar dört kısımdır;
1-Bilir, kendini bilir, konuyu bildiğini bilir. Bu kişi alimdir. Ona soru sorunuz.
2-Bilir. Bildiğini bilmez. Bu adem unutkandır. Hatırlatın.
3-Bilmez. Cahilliğini de bilmez. Yakasını bırakınız. Kendini akıllı, bilgili sanır.
4-Bilmez. Ama bilmediğini bilir. Bu adam arayış içindedir. Yardımcı olunuz, denmiştir. Yani İslam amel için, sanat icra için.
Ömür; yaşanmak içindir. Amel yoksa ilmin fazla bir özelliği yoktur. “Okur alim, tutmaz zalim” denir. İtibar edilmez. Amelsiz alim lamba, mum gibidir. Kendini yakar, başkasını ısıtır ve ışıtır. Kendisine bir faydası yoktur. Yazık.
Hz. Ali R.A. insanlar alimin ilmi ile amel etmezlerse, hiç kimse ilme ilim öğrenmeye rağbet etmez. İşte ilmin ölümü budur, buyurmuştur.
Büyük sahabi Ebu Derda R.A. hz. mahşerdeki en çetin sorgulardan biri; niçin bildiğin ile amel etmedin, aleme öğretmedin sorgusudur ki, insanı cehenneme götüren bir sualdir. Çünkü bilerek yapılmış bir günahtır. Bir yanlıştır. Toplumdaki önderlerin, bilginlerin duayen alimlerin toplum, kanaat önderlerin hatası toplumu çabuk bozar. İtimadı, emniyeti, güveni ortadan kaldırır. İşte topluma felaket o zaman gelir.
İlim ve nafile ibadetten, maldan daha üstündür. Nafile ibadetler (farzın dışındaki ilahi ve nebevi emirler hariç) şahsidir. İlim umumidir. İlim malv e mevki, makamdan üstündür. Çünkü ilim malı ve insanı korur. Mal harcandıkça azalır, ilim bilgisi ise harcandıkça çoğalır. Malın iyilik sahası ilme göre daha dardır. Mal öldükten sonra vakıf yoluyla hayırın devam etmesi sağlanmazsa kişi ölünce itibar biter. Ama ilmin ölümü yoktur. İmanlı mucitlerin hayır ehlinin amel defterleri kapanmaz. Zenginler vakıf yolu ile öldükten sonra hayırlarının da devamını temin ederlerse onların da amel defterleri kapanmaz.
(SÜRECEK)