16-Sırf kendi aklına güvenen hatadan kurtalamaz. Kainatın en akıllısı olan R.SAV.e bile ulu Allah, istişare et, fikir alışverişinde bulun.
17-Deli ile yaşamayan akıllının kıymetini bilemez.
18-Ahmağın ahmaklı belgesi, akıllının ben akıllıyım demesidir.
19-En kötü fakirlik, akıl yokluğu veya akıl noksanlığıdır.
20-aklına çok güvenen en çok hata yapandır. En çok hata ahmaklık alametidir. (Hz.Osman)
21-İnsanların akıllarının tamamını bir kuyuya atsalar, sonra da herkes beğendiği aklı alsın deseler, maalesef herkes kendi aklını seçer. Ahmak da ahmaklığını arar bulur.
22-Aklını yeterli görme, mutlaka danış. Tek kişi yola gitmez.
23-Ahmağın aklı kösenin sakalı gibidir, hiç bitmez, çıkmaz. Akıllı aklını kullandıkça artar. Ahmakta böyle özellik yoktur.
24-Faydasız ilim aklı yorar. R.SAV. faydasız ilim ve kötüye kullanılan akli şeytaniden Allah’a sığınmıştır.
25-Mal harcadıkça azalır, akıl harcadıkça çoğalır.
26-Lokman hekime sormuşlar; Aklı nereden öğrendin? -Ahmaklardan. Edebi kimden öğrendin? –Edepsizlerden. Cömertliği nereden aldın? –Güneşten. Sır saklamayı nereden öğrendin? –Geceden. Alçakgönüllülüğü topraktan, ibret ve düşünmeyi ölümden, ahlak ve fazileti ebeveynimden, ailemden öğrendim. Susuz çeşmeden su içilmez, lülesi altın olsa da. Düşenin dostu olmaz, kişi yiğit olsa da. Aklını kullan düşme elin diline. Çalış çabala, muhanete ar açma geçsen yerin dibine.
AKLIN YÜCELİĞİ, AHMAKLIĞIN KÖTÜLÜĞÜ HAKKINDA
Bazı bilginler aklı ikiye ayırırlar; 1-Doğuştan gelen zeka, 2-Zaman içerisinde yanıla yanıla doğruyu bulan gelişen akıldır, derler.
Göz görmeye yarayan ışıktan mahrum olunca, güneş ışığının eşyanın görünmesine kafi olmadığı gibi, doğuştan mevcut aklın olmadığı yerde de sonradan kazanılan akıl yeterli olmaz. Yani işe yaramaz. Yani görmeyen göze ne kadar parlak olursa olsun güneşin faydası olmaz. İlla da göz doğuştan görme özelliğine sahip olmalıdır.
Akıllı hem kendisini ve hem de muhatabını korur. Ahmak ise hem dostunu ve hem de düşmanını fark etmeden zarara sokar. Onun için ehli ilim “100 tane ahmak dosttan, bir tane akıllı düşman yeğdir, faydalıdır” demişlerdir.
Çünkü ahmak iyilik ediyorum derken farkında olmadan ahmaklık eder. Ahmak, dostunun alnına konan sineği kovayım derken, sineğe vuruyorum derken kişinin başına vurur ve dostunu öldürür. İyilik yapayım derken katil olur da farkında olmak, salim akılla ahmağın farkı budur.
Akıllı ile az akıllının farkı; akıllı az çaışır, az akıllı çok çalışır. İkisi de aynı hedefi yakalarlar. Aradaki fark; akıllı bir okuyuşta anlar, az akıllı 5 okuyuşta anlar, fark budur. Bu durum deneyle sabittir.
(SÜRECEK)