“Amazon Ormanları'nda bir kelebeğin kanat çırpması, ABD'de fırtına kopmasına neden olabilir.”
Kelebek çok narin bir hayvandır, bilirsiniz. Ömürleri çok kısa olup, renkleri ve yaşamları her zaman insanoğlu için merak konusu olmuştur.
Kelebeğin bu narin, kısa ömürlü olmasına rağmen etkili olması, bilim adamlarının ilgisini çektiğinden aşağıdaki olaylara bağlantılı şekilde açıklanacak probleme de “Kelebek Etkisi” adını vermişlerdir.
Peki, nedir bu Kelebek Etkisi?
Kelebek Etkisi; bir sistemin başlangıç verilerindeki küçük değişikliklerin, büyük ve tahmin edilemez sonuçlar oluşturmasına verilen isimdir. Daha basitçe, küçük bir olayın daha büyük olaylara neden olabileceğini ifade eder.
Kelebek Etkisi, 1963 yılında Edward N. Lorenz'in hava durumuyla ilgili hesaplar yaparken ortaya çıktı. Hesaplamalarda sayısal farkın bir kelebeğin kanat çırpma hızına eşit olduğunu gördü ki bu farkın bile çok farklı sonuçlara yol açabileceğini belirledi.
Edward N. Lorenz’in bu keşfi, dünyadaki tüm olayların ve hayatın kendisinin belirli bir yasaya tabi olmasıyla ilgili bilinenleri değiştirdi. Edward N. Lorenz’in çalışmaları sonucunda, bir olay için yapılan modellemenin ne kadar güçlü olursa olsun, gelecekte olacak herhangi bir olayın tahmin edilmesinin mümkün olmadığı ortaya çıktı. Bunun nedeni, etkenlerin sayısı ve oluşum şeklinin her an değişiklikler getirebilmesidir.
Kelebek Etkisi, hava durumu tahminleri için kullanılmaya başlanmıştı ki sonraları bilimin her alanında kullanılmaya başlandı.
Kaos Teoremi ve sonrası devamı olarak görülen Kelebek Etkisi, bir olayda en ufacık bir değişimin, sonraki aşamalarda çok büyük farklılıklara neden olabileceğini gösterir.
Neden bu ismin kullanıldığına gelirsek; yapılan araştırmalar sırasında olayın grafikleri çizildiğinde, grafiğin bir kelebeğe benzemesi nedeniyle bu isim verilmiştir.
Her şey birbirine etki eder ve bu, hayatı var eden bir döngüdür. Başka bir söyleyişle, Edward N. Lorenz bir yerlerde bir kelebeğin kanat çırpmasının hava durumunu sonsuza dek değiştirebileceğini söylüyordu. Bu yasa, evrenin işleyiş prensibinin en temel noktalarından biridir. Çünkü aksi takdirde tek bir bireyin gelişimi, tek bir ulusun gelişimi veya tek bir gezegenin gelişimi söz konusu olurdu ki bu mümkün değildir.
Kelebek Etkisi’nin tam anlaşılması için Kaos Teorisi’nin tam bilinmesi gerekmektedir.
Örnek vermek gerekirse; yan yana dizilmiş domino taşlarıyla yapılacak bir deneyde, birinci taşın düşürülmesi olayın “Kelebek Etkisi”dir.
Kelebek Etkisi, sadece hava durumu ile ilgili değil, ekonomi, psikoloji, felsefe ve politika gibi farklı alanlarda da kullanılmaya başlanmıştır.
Günlük hayatımızdan bir örnek vermek gerekirse; hafta içi yoğun bir çalışma sonucu, Cuma akşamına doğru iki günlük hafta sonu tatilinde neler yapacağımızı planlarız. Bu hevesle Cuma akşamı eve gider, güzel bir uyku ile sabah eder ve güzel bir kahvaltıdan sonra planımızı uygulamaya başlamak isteriz. Ancak çocuğun biri “Ben arkadaşlarla sinemaya gideceğim.” der, diğeri “Dersim var.” der, eşiniz ise “Günüm var.” dediğinde yaptığınız bütün planlar alt üst olur. İşte size en basit “Kelebek Etkisi.”
Yazıyı fazla uzatarak sizin de “Kelebek Etkisi” altında planlarınızı ve hayatınızı değiştirmeden mutlu yaşamlar dileyelim.