I
O sesi kesip atmamız bir ezgiden veya bir tümceyi çıkarmamız bir metinden, o şeyleri yok etmez şüphesiz.
İşte bu eylem bir kurgudur. Kurgu ise “anlam” temelli bir yapı inşasıdır. Hayata, hayatlarımıza bir anlam katma uğraşımız da kendimizi yontarak biçim/biçem verme çabasıdır.
Doğanın kendi yazılımındaki anlamı okumak ise hayatlarımızın anlam kurgusunun abecesi, taşıyıcı kolonudur.
Anlam okumasındaki samimiyet/içtenlik, kendimizle ve bir parçası olduğumuz doğayla barışık olmak bizim gücümüzdür.
Kendisiyle ve doğayla barışık olmak demek ne geçmişin körkuyusunda kalmaktır (vah, tüh, keşke) ne de gelecek endişesiyle günü ve anı kaçırmaktır.
Doğanın yazılımında her insan için bir gelecek tasarımı ve kaygısı şüphesiz vardır. Gelecek endişesi derken insanın “Acaba olacak mı? Ya olmazsa” saplantısıyla günü es geçmesinin altını çizmek isterim.
Coşku ise anlam temelindeki kurgunun yaşama sevincidir. Coşku, ne denizin dip kuytularını harmanlayıp kıyıya savuran bir öfke, ne de bir uçurumdan kendini bırakan suyun şiddetidir. Coşku, motoru zekâ olan kurgunun akıl ve duygu sentezinde, şüphesiz iniş ve çıkışlarla kesintisiz akışıdır.
Bütün bu kurguyu taçlandıran ise kalite/nitelik, estetik düzey olacaktır şüphesiz.
II
Ölümsüzlüğe inanır mısınız? Ölümsüzlüğü, değişende değişmeyeni yakalayarak ifade eden yapıtlar olarak tanımlayabiliriz. Bir atasözümüz “Eşek ölür semeri, insan ölür eseri kalır” der. Bu yapıtlar, bedenen görünmez olduktan sonra kalanlara bir armağandır; kendilerini, doğayı ve evreni okumaları için ol-öl sarkacında bir enerji dönüşümü olan hayatlara.
İnsanlığa bir armağan olan bu yapıtlar, bizim hayatın anlamını okumamızda adeta bir kısa yol çizerler. İnsanın, kendini okuyarak anlaması bir parçası olduğu kâinatı da anlamasının eşiğidir.
III
Bitmekle bitmemek arasındaki ilişki, biz buna “olmakla ölmek” diye de bakabiliriz; anlık duruş ve bakış açımızla ilintilidir.
Anlık algımız, gözün görebildiği, kulağın işitebildiğiyle sınırlıdır. O bakış anında görmediğimiz, işitmediğimiz her şeyi, hadi buna kokuları da ekleyelim, yok saymak bir yanılsama değilse nedir?
“Güneş doğdu veya battı” algımız, bizim bulunduğumuz dünya açısına göredir. Hâlbuki bizim “doğdu” dediğimiz güneş bir başka açıda batmakta veya “battı” dediğimiz güneş bir başka açıda doğmaktadır. Aynı durum mevsimler için de söz konusu değil midir? Kuzey yarıkürede kış iken güney yarıkürede yaz mevsimi yaşanmaktadır.
IV
“Hayatın bir anlamı yoktur. Biz ona anlam yüklemek zorundayız” diye bir açıyla bakarsak, hayatı boş bir yük vagonuna benzetmiş oluruz veya işletim programı yüklenmemiş bilgisayara. Bu durum, insanın doğa ve evrenle olan ilişkisini görmezden gelen bakışın kaçınılmaz sonucudur.
V
Kendi olmak/olabilmek, değişen ve dönüşen dinamiğiyle dün-gelecek sarmalında, doğayla tanışma ve barışma sürecimizdir. Ve şüphesiz her barışma gibi gerçeklikle yüzleşmeyi ve o gerçeği kabullenmeyi gerektirir. Doğa ki eşiğidir evrenin, aynalar tutar bize, hayatı anlamamız için.
Anlamanın temel taşı ise samimiyet değilse nedir? Çünkü doğa yaşadığımız ya da başımıza gelen hiçbir şeyin anlamsız olmadığını söyler.
Özetle kendimize aitiz, kendimiz de doğaya. Kendine yabancılaşmamanın panzehiri samimiyettir.
VI
Sözlü kültür, her söylenişte yeniden üretilen dinamiğiyle üretken bir yapı olup insanlık tarihinin en derin köküdür. Masallardan türkülere, destanlardan söylencelere genişleyen bir boyut. Yazının ve kitap basımının yaygınlaşmasıyla yazıya aktarılan sözlü kültür dinamikliğini yitirerek sabitlenmiştir.
VII
“Beni kalbine mühürle; sevgi, ölüm kadar güçlüdür.”
Victor E. Frankl