“Bir çekirdek verdim, dört bostan verdi.”
Aşık Veysel
Geçmiş yıllarda farklı desenlerde çeyiz sandıkları müşterileri beklerdi. İlkokula gitmesi gereken yıllarda erkek çocukları bir ustanın yanına çırak olarak verilir. Kızlar, aile büyüklerinin baskısıyla çeyiz hazırlıklarına başlardı. Yıllarca bin bir emekle nakış işleri yapılır. Hazırlanan çeyizler, sandıklarda yerini alırdı. Bu sandıkların içerisinde yörenin özelliklerine uygun olarak yetiştirilen çeşitli bitkilerin tohumları da yerini alırdı. Günümüzde kimse inanmak istemez. Çok saçma bulanlar bile çıkabilir.
Çok az sayıda çocuk, köy enstitülerinde, evlerine yakın okullarda okuma fırsatı bulabiliyordu.
Çeyiz sandıklarında yer alan bitki tohumlarının gelenekleri sürdürmekten öte farklı bir anlamı vardı. Kaşık düşmanı(?) olarak görülen kadınlar, ev işlerinin yanı sıra üretimin bir parçası oluyordu. Elma çekirdeğinden daha küçük tohumlar, bin bir emekle berekete dönüşüyor. Sağlıklı gıdalar, sağlıklı insanların damarlarında kan oluyordu.
Komşular, elde edilen ürünleri kardeşçe paylaşır, gelecek yıl için kendi aralarında tohum takası yapılırdı. Aşık Veysel’in deyimiyle toprağa verilen bir çekirdek dört bostan olarak sofralarda yerini alırdı. Aynı bitki tohumları gelecek yıl toprakla buluşmak için evlerde saklanırdı. Altın bulmak için yola çıkan defineciler ören yerlerinde, eski evlerde bulunan altın değerindeki ata tohumlarına zarar verdiler.
Gün geldi; sinekten yağ çıkarmaya çalışanlar, gıda alanına girdiler. Daha az masrafla daha çok para kazandırma amacıyla yaptıkları çalışmaların acılarını bizler çekmeye başladık. Hibrit tohumlar, kimyasal gübreler, zehirler meyvelerini vermeye başladı.
Bizden önceki kuşaklar, hastaneye gitmeden yıllarca dur durak bilmeden çalıştılar. Hastalıklar yok denecek bir düzeyde bu topraklarda yüzlerce, belki de binlerce yıl yaşadılar. Genetiği değiştirilmiş organizmalar bizlerin sağlığını bozdu. Topraktan ürün almak istiyorsan hibrit tohum kullanacaksın. Onların uygun gördüğü kimyasal gübreleri, ilaçları kullanacaksın.
Elden ele dolaşan bitki tohumlarının satışı zorlaştı. Birileri çıkıp bulabildiği ata tohumlarıyla üretim yapmaya başladı. Elde edilen tohumlar dostlar arasında ücretsiz olarak paylaşıldı. Toplantılara katılanların bir kısmı saksıda çiçek yetiştirmek dışında toprakla ilgilenmemiş.
Daha çok para kazanmak yerine daha çok dost kazanmak, daha sağlıklı kuşaklar yetiştirmek isteyenler başarılı olacaklar.