-3-
Mustafa Kemal Meclis İkinci Başkanlığı ile ilgili Nutuk’ta “Rauf Orbay’ın da Meclis İkinci Başkanlığı'na seçilmesini doğru bulmuyordum. Çünkü Rauf Bey, daha dün Hükûmet Başkanı idi. O makamı, ne gibi duyguların etkisinde kalarak hareket ettiği için terke mecbur edildiği bilinmekteydi. Buna rağmen, onu Meclis'in İkinci Başkanlığı'na getirmekle, bütün Meclis'in onunla aynı görüşte olduğunu yani bütün Meclis'in, Lozan Barış Antlaşması'nı yapan ve Hükümet’te Dışişleri Bakanı olarak bulunan İsmet Paşa'nın (İnönü) aleyhine olduğunu göstermek maksadı güdülüyordu” diyerek Meclis İkinci Başkanlığının önemini vurgular.
İşte tüm bu gelişmeler ışığında Birinci Meclis’teki başarılı çalışmalarıyla Mustafa Kemal Paşa’nın güvenini kazanan Çorum Vekili İsmet Eker, İkinci Dönem TBMM çalışmaları başladığında, İkinci Reis Vekilliği’ne 185 oyla seçilir.
Sıra adım adım Cumhuriyet’in ilanına doğru gelmektedir. Bu dönemde iktidarda bulunan Fethi Bey hükümeti ( Fethi Okyar ) yapmak istediği birçok değişikliğin karşısında bakanları, Meclis grubunu, Parti grubunu bulur.
Değiştirmek istediği Bakanları değiştiremez, Meclis değiştirmez, atayacağı yeni bakanları Meclis kabul etmez, başka isimleri Bakan olarak atarlar. Bu nedenle zayıf bir hükümet görüntüsü verir.
Bu durum üzerine Meclis Başkanı Mustafa Kemal, 25 Ekim 1923 akşamı hükümeti Çankaya Köşkü’nde toplar. Toplantıda, Vekiller İcra Heyeti’nin (Bakanlar Kurulu) istifa etmesine ve yeni seçilecek Vekiller İcra Heyeti’nde bu ekibin görev almamasına karar verilir.
27 Ekim 1923’de Vekiller Heyeti’nin istifası TBMM’de okunur. Yeni bir Vekiller İcra Heyeti kurma yolunda çalışmalar başlar. Ancak bu çalışmalardan bir sonuç alınamaz.
28 Ekim’de Çankaya Köşkü’ndeki akşam yemeğinde İsmet Paşa, Fethi Bey, Kazım Paşa, Kemalettin Sami Paşa, Halit Paşa, Rize mebusu Fuat ve Afyon mebusu Ruşen Eşref Bey’i misafir olarak ağırlayan Mustafa Kemal, kabine bunalımından çıkma yolu üzerine görüşür ve misafirlerine “Efendiler, yarın Cumhuriyeti ilan edeceğiz” diyerek nihai kararını açıklar.
O gece yemekten sonra Çankaya Köşkünde kalan İsmet İnönü ile birlikte Kanun teklifini hazırlar. Daha sonraki gelişmeleri Atatürk Nutuk’ta şöyle anlatacaktır. “Efendiler, Parti Grubu toplantısına son verildi ve hemen Meclis toplantısı açıldı. Saat 18.00 idi (29 Ekim). Kanun teklifi, Kanun-ı Esasî Encümeni tarafından usulen incelenip tutanağı hazırlanırken, Meclis diğer bazı işlerle meşgul oldu.
(SÜRECEK)