Bir 10 yıl daha…
Çok değil bir 10 yıl daha yaşasa imiş; bugün dünyaya hükmeden devletler arasında olurmuşuz.
Ulu önderimiz Mustafa Kemal Atatürk’ten söz ediyorum.
Bizzat kendi eliyle açtığı “hem üretim hem eğitim yuvası” olan şimdilerde AKP tarafından tek tek satılan ya da faaliyetleri durdurulup âtıl hale getirilen fabrikaları bile çalıştıramadık.
* * *
Bir yanda Osmanlının borçları, diğer yanda savaşın bitmek tükenmek bilmeyen götürülerine karşın o yoklukta, o ekonomik sıkıntıda kurulan hem üretim hem eğitim yuvası olan (şimdi yerlerinde yeller esen) o fabrikalar.
* Ankara Fişek Fabrikası (1924)
* Gölcük Tersanesi (1924)
* Şakir Zümre Fabrikası (1925)
* Eskişehir Hava Tamirhanesi (1925)
* Alpullu Şeker Fabrikası (1926)
* Uşak Şeker Fabrikası (1926)
* Kırıkkale Mühimmat Fabrikası (1926)
* Bünyan Dokuma Fabrikası (1927)
* Eskişehir Kiremit Fabrikası (1927)
* Kırıkkale Elektrik Santrali ve Çelik Fabrikası (1928)
* Ankara Çimento Fabrikası (1928)
* Ankara Havagazı Fabrikası (1929)
* İstanbul Otomobil Montaj Fabrikası (1929)
* Kayaş Kapsül Fabrikası (1930)
* Nuri Killigil Tabanca, Havan ve Mühimmat Fabrikası (1930)
* Kırıkkale Elektrik Santrali ve Çelik Fabrikası (1931)
* Eskişehir Şeker Fabrikası (1934)
* Turhal Şeker Fabrikaları (1934)
* Konya Ereğli Bez Fabrikası (1934)
* Bakırköy Bez Fabrikası (1934)
* Bursa Süt Fabrikası (1934)
* İzmit Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası (1934)
* Zonguldak Antrasit Fabrikası (1934)
* Zonguldak Kömür Yıkama Fabrikası (1934)
* Keçiborlu Kükürt Fabrikası (1934)
* Isparta Gülyağı Fabrikası (1934)
* Ankara, Konya, Eskişehir ve Sivas Buğday Filoları (1934)
* Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası (1935)
* Kayseri Bez Fabrikası (1934)
* Nazilli Basma Fabrikası (1935)
* Uşak Şeker Fabrikası
* Bursa Merinos Fabrikası (1935 Temel Atma – 9 Ekim 1937 açılış)
* Gemlik Suni İpek Fabrikası (1935)
* Keçiborlu Kükürt Fabrikası (1935)
* Ankara Çubuk Barajı (1936)
* Zonguldak Taş Kömür Fabrikası (1935)
* Barut, Tüfek ve Top Fabrikası (1936)
* Nuri Demirağ Uçak Fabrikası (1936- İlk Türk Uçağı NUD-36 üretildi)
* Malatya Sigara Fabrikası (1936)
* Bitlis Sigara Fabrikası (1936)
* Malatya Bez Fabrikası (1937 temel atma – Bu fabrika hariç bütün bez ve dokuma fabrikaları Atatürk’ün sağlığında açılmıştır.)
* İzmit Kâğıt ve Karton Fabrikası (1934)
* Karabük Demir Çelik Fabrikası (1937)
* Divriği Demir Ocakları (1938)
* İzmir Klor Fabrikası (1938)
* Sivas Çimento Fabrikası (1938)
Cumhuriyetin kuruluşunun ilk yıllarından itibaren farklı alanlarda fabrikalar kurulmaya başlanmış ve ışık hızıyla ilerlemekte olan yerli sanayi devrimi, ülkenin gündemindeki yerini almıştı.
Ülke sınırları içinde, devletçilik ilkesi doğrultusunda, tamamen yerli üretimi hedefleyen ve çok sayıda iş kolu oluşturarak savaş sonrası binlerce insanın istihdamını sağlayan fabrikaların kurulması için herkes kolları sıvamıştı.
Bu dönemde, o yoklukta, her türlü ekonomik kısıtlamalara rağmen açılabilen fabrikaların yanında İzmir İktisat Kongresi gibi kongreler düzenlenmiş, özellikle iki kez beşer yılı kapsayan büyük kalkınma planları hazırlanmış ve bu planlar mümkün olduğunca uygulanmaya çalışılmıştır.
Ülkede yerli mal teşvik edilerek üretim-tüketim ve gelir-gider dengesi sağlanmaya çalışılmış yani ülke ekonomisi “denk bütçe” mantığıyla şekillendirilmeye çalışılmıştır.
Aynı zamanda yine yerli ekonomi terk edilmeden “karma ekonomi” yani devlet ve özel iş birliği hedeflenmiştir. Dönemin diğer girişimlerini de sıralayacak olursak:
Türkiye İş Bankası açılmış ve böylece ulusal bankacılığın ilk adımı atılmış, aşar vergisi kaldırılmış ve Türk köylüsü ağır bir yükten kurtarılmıştır.
* Türkiye Ticaret ve Sanayi Odaları Kongresi toplanmıştır.
* Anadolu Demiryolları satın alınarak ulusallaştırılmıştır.
* Ulusal Ekonomi ve Araştırma Kurumu kurulmuştur.
* Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası kurulmuştur.
* Ticaret ve Sanayi Odaları kurulmuştur.
* İstatistik Umum Müdürlüğü kurulmuştur.
* Ali İktisat Meclisi kurulmuştur.
* 1927 Yılında Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarılmıştır.
* 1930 Yılında Sanayi Kongresi Hükümete iktisadi konularda fikir vermiştir.
* 1931 yılında da Ziraat Kongresi toplanmıştır.
Bu topyekûn kalkınma girişimi 1929-1938 yılları arasında ağır sanayi üretimini %152, toplam sanayi üretimini ise %80 oranında arttırmıştı.
Madenler arasında üretim rekoru %600 ile kromda olmakla birlikte, kömürde %100 ve diğer madenlerde ise %200 oranında üretim artışı yaşanmıştı.
Ülkemizde demir üretimi hiç yokken yılda 180.000 tona kadar demir üretilebilir olmuştu.
Şeker üretimi, fabrikanın kuruluşu olan 1926’dan itibaren 4-5 sene içerisinde neredeyse 200 kat artış göstermişti.
Tekstil alanında yapılan üretimler ülke ihtiyacının %80’ini karşılar duruma gelmiş ve ithalat 10 sene içerisinde beşte birine düşmüştü.
Sadece 5 yıl içerisinde pamuk üretimi 50 katını, ipek üretimi 15 katını ve yün üretimi de 2 katını geçmişti.
Bu gelişmelerin her biri Atatürk’ün kuruluşuna ön ayak olduğu, çoğunun açılışına bizzat katıldığı ve çalışmalarını kendisinin denetlediği onlarca fabrika sayesinde olmuştur.
* * *
Budur işte Atatürk,
Böyle olmalıdır Devlet Adamı,
Kurulu üretim kurumlarını satmak kolaydır.
Önemli olan o kurumu sıfırdan kurup, üretime geçmesini sağlamaktır.
Türkiye Cumhuriyeti, Atatürk gibi bir lidere sahip olduğu için şanslı; bu liderini erken yitirmekle de şanssız bir devlettir.