Doktor Albert Eckstein, Anadolu Araştırmaları ile ilgili 8 Kasım (Sonteşrin) 1937 tarihli Ulus Gazetesine “Sıhhat Vekili Bay Dr. Refik Saydam’ın emri üzerine köylerin sağlık şartlarını ve bilhassa çocukların sağlık durumları hakkında bizzat bir kanaat elde edebilmek üzere asistanım Selahattin Cevdet (Tekand) ile birlikte Orta Anadolu’da iki ay süren bir tetkik seyahati yaptım. Maksadımız aynı zamanda kadın doğurganlığı, çocuk ölümleri ve her kadının hayatta kaç çocuğu olduğu hakkında bir fikir edinmeyi tecrübe etmekti. Bay Vekilin tensibi üzerine her yerde Sağlık İdaresi teşkilatının yardımlarını gördük.Bu suretle Yozgat, Çorum, Samsun, Amasya, Sivas, Kayseri, Niğde, Adana, Mersin, Gaziantep, Konya, Afyonkarahisar ve Eskişehir Vilayetlerini dolaştık.
Bu suretle Yozgat, Çorum, Samsun, Amasya, Sivas, Kayseri, Niğde, Adana, Mersin, Gaziantep, Konya, Afyonkarahisar ve Eskişehir Vilayetlerini dolaştık.
Her köyde köylülerle uzun uzadıya ve yakından temas ettik. Alışkanlıklarını, huylarını sorduk, öğrendik. Şikâyet ve dertlerini söylettik ve bu esnada her tarafta en büyük bir itimatla karşılaştık. Her köyde, her evi, her hanı içten ve dıştan tetkik ettik. Hemen hemen her çocuk ve kadını muayene ettik yahut kendileri ile konuştuk. Tabii, erkek nüfusun ekserisi ile de temas ettik. Her yaştaki, her hastayı muayene ve tedavi etmiş olduğumuz için köylerdeki her türlü hastalıklar hakkında ince tetkiklerde bulunduk” diye bir açıklama yapmıştır. Bugün bu tetkik gezisinin “Anadolu’da Bir Hekim: Albert Eckstein” kitabından Çorum Bölümünü anlatmaya başlıyoruz.
24 Temmuz 1937 Çorum
Sabah 05'te otobüs bekliyorduk. Fakat ancak otobüs 06.30'da harekete geçti. Küçük kahvehanede çayımızı içtik. Hemen yanındaki fırından yeni çıkmış taze ekmeğimizi aldık. Doğa Yozgat çevrelerinden çok farklı değil. Alaca köyünde yarım saatlik bir mola verdik ve bugün pazarı olan küçük bir kasabayı gezdik. Sonra yolumuza devam ettik. Vadi önce darlaşıyor. Tepelikler yer yer yığın çalılarla örtülü. İlerledikçe vadi geniş bir ovaya açılıyor. Tahıl tarlaları ile dolu ürünlerin çoğu çoktan kaldırılmış. Kızaklarla (döven) ezilecekler.
Ovanın ortasında küçük şehir Çorum görülüyor. 880 metre yükseklikte. Sebze tarlaları ve kavaklarla çevrelenmiş. Uzaklardan da bu ovayı dağlar çevreliyor. Saat 10.30 da buluşuyoruz ve doğru Sağlık Müdürüne gidiyoruz. Orada bizi Vali ile birlikte karşılıyorlar. Kendisi gibi oradaki birkaç doktoru da Ankara'dan tanıyorum zaten. Burada çok dostça karşılandık ve ağırlandık. Otel yerine Doğumevinde (burada aynı zamanda buranın yerlisi olan çocuk doktoru Doktor Memduh var. Çocuklar için temin edilmiş birkaç yatak var) kalıyoruz.
24 Temmuz 1937 tarihinde Çorum’a gelen Albert Eckstein ve ekibi 28 Temmuz 1937 tarihinde yayınlanan Çorum Gazetesinde de “Çocuk hastalıkları ve ölümleri etrafında bir tetkik gezisine çıkmış bulunan Ankara Numune Hastahanesi Ecnebi Mütehassıs Profesör Bay Doktor Eckstoinla adı geçen hastahane asistanlarından Bay Selahattin 3 gün evvel şehrimize gelmişlerdir.
Mumalieyh (Adı geçen kimse) evvelki gün yanlarında Vilayetimiz Sıhhat ve İçtimai Muavenat Müdürü Bay Dr. Halit Karakaya ve Hastahane Başhekimi Bay Doktor Saffet Eroğlu ile Doğumevi Çocuk Hastalıkları Mütehassısı Bay Doktor Memduh Özçam da bulunduğu halde çocuk hastalıkları ve ölümleri etrafında şehrimiz köylerinden bazılarında incelemelerde bulunmuşlar ve gereken muayeneden sonra ilaç dağıtmakla beraber alınacak sıhhi tedbirleri izah eylemişlerdir” diyerek haber yapılmıştır.
Not: “Anadolu’da Bir Hekim: Albert Eckstein” Kitabındaki bilgileri kullanmam için izin veren TOBB Etü Üniversitesi Tıp Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Sayın Nejat Akar ile University of Cambridge Digital Library, Çorum Belediyesi Kent Arşivine teşekkür ediyorum.